οι μικροί

Ο κόσμος των εκδόσεων έχει δύο όψεις. Από τη μια, υπάρχει η κυριαρχία εκείνων που ονομάζονται «έμποροι». Σε ορισμένους εκδοτικούς οίκους, αυτοί επιβάλλουν τον νόμο. Στα γραφεία τους, το ειδικό βάρος της ηλιθιότητας ανά τετραγωνικό μέτρο σπάει όλα τα ρεκόρ. Όχι μόνο δεν διαβάζουν, όχι μόνο δεν τους ελκύουν τα πνευματικά ζητήματα, αλλά επιπλέον διαπιστώνεις πως μισούν τη διανόηση. Πράγμα, άλλωστε, που εξηγείται πολύ καλά. Ξέρουν πως οφείλουν τα πάντα στους δημιουργούς, έτσι λοιπόν τους εκδικούνται. Ή τους αγνοούν. Για τον εορτασμό μιας επετείου σ’ έναν από τους μεγαλύτερους εκδοτικούς οίκους της χώρας, μοιράστηκαν στους καλεσμένους βιβλία που δεν περιείχαν παρά λευκές σελίδες. Κάποιοι άρχισαν να ειρωνεύονται: «Αυτό είναι τ’ όνειρό τους!»
Παράλληλα με αυτό τον κόσμο του μη βιβλίου ή του σκουπιδιού, για να μιλήσω όπως ο Πιερ Ανκέλ, διασώζεται ένα ολόκληρο εκδοτικό ρεύμα για το οποίο ο εμπορικός σκοπός δεν είναι πρωταρχικός, ρεύμα που θέλει να συνδυάσει την εμπορικότητα με τις έννοιες της ομορφιάς, της πρωτοτυπίας, της αναζήτησης, της εξέγερσης και, ας πούμε τη λέξη χωρίς να ντρεπόμαστε, της ευφυΐας. Ο καλός εκδότης είναι ένας ονειροπόλος ρεαλιστής. Εξακολουθεί να υπάρχει σε πολλούς μικρούς εκδοτικούς οίκους, μπορεί να βρεθεί και σε κάποιους μεγάλους.
Με τους συναδέλφους μου, καταλήξαμε να λέμε ότι αυτή η δυαδικότητα υπήρχε πάντοτε. Παράδειγμα ο Γουτεμβέργιος, που πέθανε μέσα στη φτώχεια για μια ιστορία με λεφτά. Πάντα όμως υπήρχε ένα ρεύμα αντίθετο στο μεγάλο ποτάμι της βλακείας. Πιθανόν, οι δεινόσαυροι να είναι αυτοί οι ογκώδεις τόμοι που τυπώνονται σε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα και για τους οποίους κανείς δεν θα μιλάει σε τρία χρόνια. Όπως δεν μιλούν πια για τον Σκριμπ, που θριάμβευσε στη θεατρική σκηνή της εποχής του, ή για τον Ευγένιο Συ, εξαιρετικά δημοφιλή μυθιστοριογράφο (ενώ ο Σταντάλ παρέμενε στη σκιά). Εμείς οι άλλοι, οι μικροί, οι χωρίς διακρίσεις, θα είμαστε ακόμα εκεί, πάνω στον πάγκο ενός βιβλιοπώλη εκπτώσεων διαρκείας ή ενός υπαίθριου παλαιοπώλη, στο έσχατο καταφύγιο της ελευθερίας. Κρατάμε γερά. Είμαστε σίγουροι για το έργο μας. Δεν θα πεθάνουμε παρά μαζί με τον τελευταίο άνθρωπο. Είμαστε πάντα ζωντανοί!

Paul Desalmand, «Ένα βιβλίο για πέταμα», Πόλις 2008 (μετάφραση Μαρία Γαβαλά)