τέσσερα συστατικά στοιχεία του λαϊκισμού

Τέσσερα συστατικά στοιχεία του λαϊκισμού είχαν διαποτίσει τη φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ και παρήγαγαν το συγκεκριμένο αποτέλεσμα: Ο μανιχαϊσμός της ιδεολογίας και του πολιτικού λόγου γεννούσε έτσι κι αλλιώς μια επιθετικότητα προς τον «εχθρό», μια δυσφορία προς το διάλογο και τις «αποχρώσεις» της αλήθειας, μια ευκολία να αναγορεύεται η διαφωνία και η διαφορετικότητα σε υπονόμευση και «συνωμοσία» κατά του κόμματος, του αρχηγού και της «αλλαγής». Η εργαλειακή-βολονταριστική αντίληψη του κράτους, σύμφωνα με την οποία οι θεσμοί ήταν εργαλεία έτοιμα να υποταχθούν στην πολιτική βούληση του κατόχου τους προκειμένου να υπηρετήσουν ένα σχέδιο ή μια πολιτική που είχαν σχηματιστεί έξω από αυτούς. Η εξ αντικειμένου υποτίμηση των θεσμών που προκύπτει από την άμεση και αδιαμεσολάβητη σχέση του Αρχηγού (και των εκπροσώπων του) με τη φαντασιακή κοινότητα «λαός», καθόσον και οι δυο πόλοι τη επικοινωνίας επενδύονται αμοιβαία με κύρος υπερβατικό που ξεπερνάει τους θεσμούς. Η ακράτητη ροπή προς την εξουσία καθαυτή, αλλά και η ανάγκη διατήρησής της ως μέσου για τη συνοχή ενός αντιφατικού και κατακερματισμένου συνόλου κοινωνικών δυνάμεων το οποίο δεν είχε ενοποιηθεί πολιτικά στη βάση ενός σαφούς προγράμματος. Αυτά τα συστατικά της κομματικής κουλτούρας κατέληξαν στην υποταγή των θεσμών στο κομματικό συμφέρον, είτε με τη χρήση του κράτους για εκλογικούς λόγους είτε με τη νομή της εξουσίας ως αυτοσκοπού και αυτάρκη νομιμοποιητικό λόγο των εφαρμοζόμενων πολιτικών και της συμπεριφοράς των κυβερνητικών αξιωματούχων.

Γιάννης Βούλγαρης, «Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης», Θεμέλιο 2001