άλλοτε, προκαλούσε τον άνεμο, τον κεραυνό, τις επαναστάσεις

Ο ρασοφόρος κάθισε κοντά τους, κι ο Πεκυσέ μπήκε στο θέμα του χριστιανισμού.
-Καμιά θρησκεία δε στερέωσε τόσο καλά αυτήν την αλήθεια: "Η φύση δεν είναι παρά μια στιγμή της ιδέας!"
-Μια στιγμή της ιδέας! μουρμούρισε αποσβολωμένος ο ιερωμένος.
-Μα ναι! Ο Θεός παίρνοντας ένα ορατό περίβλημα, έδειξε την ομοούσια ένωσή του μ' αυτήν.
-Με τη φύση; Ω! ω!
-Με το θάνατό του, έδωσε μαρτυρία της ουσίας του θανάτου. Άρα, ο θάνατος υπήρχε μέσα του, αποτελούσε, αποτελεί μέρος του Θεού. Ο άνθρωπος της εκκλησίας κατσούφιασε.
-Όχι βλαστημίες! Ο Χριστός υπόμεινε το μαρτύριο για τη σωτηρία του ανθρωπίνου γένους.
-Πλάνη! Θεωρούν το θάνατο ως προς το άτομο, όπου ασφαλώς είναι ένα κακό, όμως σε σχέση με τα πράγματα είναι διαφορετικό. Μη διαχωρίζετε το πνεύμα από την ύλη!
-Ωστόσο, κύριε, πριν απ' τη δημιουργία...
-Δεν υπήρξε δημιουργία. Πάντα υπήρχε. Διαφορετικά θα ήταν ένα καινούριο ον που θα ερχόταν να προστεθεί στη θεϊκή σκέψη, πράγμα παράλογο.
Ο εφημέριος σηκώθηκε, έπρεπε κάπου να πάει.
-Είμαι ευχαριστημένος που του τις έβρεξα! είπε ο Πεκυσέ. Δυο λόγια ακόμα! Αφού η ύπαρξη του κόσμου δεν είναι παρά ένα αέναο πέρασμα από τη ζωή στο θάνατο, κι από το θάνατο στη ζωή, αντί όλα αυτά να υπάρχουν, δεν υπάρχει τίποτα. Όλα είναι εν τω γίγνεσθαι, καταλαβαίνεις;
-Ναι, καταλαβαίνω, ή μάλλον όχι!
Ο ιδεαλισμός, τελικά, εξαγρίωνε τον Μπουβάρ.
-Δεν τον αντέχω άλλο. Το περίφημο cogito μου δίνει στα νεύρα. Παίρνουν τις ιδέες των πραγμάτων για τα ίδια τα πράγματα. Εξηγούν αυτό που ελάχιστα καταλαβαίνουν, με λέξεις που δεν καταλαβαίνουν καθόλου! Ουσία, έκταση, δύναμη, ύλη και ψυχή. Όλα αυτά, αφαιρετικές έννοιες, φαντασίες! Όσο για το Θεό, αδύνατο να ξέρεις πώς είναι, αν μάλιστα υπάρχει! Άλλοτε, προκαλούσε τον άνεμο, τον κεραυνό, τις επαναστάσεις. Τώρα περιορίζεται. Άλλωστε, δε βλέπω τη χρησιμότητά του.
-Κι η ηθική, μέσα σ' όλ' αυτά;
-Α! Τόσο το χειρότερο.

Gustave Flaubert, "Μπουβάρ και Πεκυσέ", Ηριδανός 1982 (μετάφραση Αντώνης Μοσχοβάκης)