ένα φαιό ομιχλώδες τοπίο

Ο Ρουμπασόφ βάδιζε πέρα δώθε στο κελί από την πόρτα μέχρι το παράθυρο και πάλι πίσω, ανάμεσα σε κρεβάτι, νιπτήρα και βούτα, εξίμιση βήματα προς τη μία και εξίμιση προς την άλλη κατεύθυνση. Στην πόρτα έστριβε δεξιά, στο παράθυρο αριστερά: ήταν παλιά συνήθεια της φυλακής. Άμα δεν άλλαζες φορά στη στροφή, σύντομα ζαλιζόσουν. Τι, άραγε, συνέβαινε στον εγκέφαλό του Πρώτου; Φαντάστηκε μια εγκάρσια τομή του εγκεφάλου του, ζωγραφισμένη επιμελώς με γκρίζα νερομπογιά σε μια κόλλα χαρτί πιασμένη σ' ένα σχεδιαστήριο με πινέζες. Οι έλικες της φαιάς ουσίας συστρέφονταν η μία γύρω από την άλλη σαν ρωμαλέα φίδια, γίνονταν ασαφείς και νεφελώδεις σαν τα σπειροειδή νεφελώματα στους αστρονομικούς χάρτες... Τι, άραγε, συνέβαινε μέσα στις φουσκωμένες φαιές έλικες; Είναι γνωστά τα πάντα για τα μακρινά σπειροειδή νεφελώματα, μα τίποτα για τις έλικες. Ίσως γι' αυτό η Ιστορία ήταν μαντείο και όχι επιστήμη. Ίσως αργότερα, πολύ αργότερα, να την δίδασκαν με στατιστικούς πίνακες και με τη βοήθεια τέτοιων ανατομικών τομών. Ο δάσκαλος θα γράφει στον μαυροπίνακα μια αλγεβρική εξίσωση, που θα είναι η έκφραση των συνθηκών διαβίωσης του λαού ενός συγκεκριμένου έθνους για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο: "Εδώ, πολίτες, βλέπετε του αντικειμενικούς παράγοντες που οδήγησαν την ιστορική ανέλιξη προς αυτή την κατεύθυνση". Και, δείχνοντας με τον χάρακα ένα φαιό ομιχλώδες τοπίο ανάμεσα στον δεύτερο και τον τρίτο λοβό του εγκεφάλου του Πρώτου, θα λέει: "Εδώ βλέπετε την αντανάκλαση των παραγόντων αυτών στο υποκείμενο. Αυτή ακριβώς οδήγησε στον θρίαμβο της αρχής του ολοκληρωτισμού στην ανατολική Ευρώπη κατά το δεύτερο τέταρτο του 20ού αιώνα". Μέχρι να φτάσουμε εκεί, η πολιτική θα παραμένει αιματοβαμμένος ερασιτεχνισμός, σκέτη δεισιδαιμονία και μαύρη μαγεία...

Arthur Koestler, "Το Μηδέν και το Άπειρο", Νησίδες 2003 (Βασίλης Τομανάς)