-η μικρότερη επιτρεπτή γωνία-

 

λάσσυ

Η μυθοπλασία είναι ένα σημαντικό συστατικό της κανονικής καθημερινής μας ζωής: ξυπνάμε το πρωί, ρίχνουμε μια ματιά στην χιουμοριστική στήλη της εφημερίδας, διαβάζουμε στο λεωφορείο προς την δουλειά μας ένα μυθιστόρημα, μοιραζόμαστε αστεία με τους συναδέλφους μας, επιστρέφουμε σπίτι και παίζουμε παιχνίδια με τα παιδιά μας, και στην συνέχεια ανοίγουμε την τηλεόραση και παρακολουθούμε μια σαπουνόπερα. Όλες αυτές οι δραστηριότητες προϋποθέτουν την διανοητική χειραγώγηση μυθοπλαστικών κατασκευών σύμφωνα με ορισμένους κανόνες και συμβάσεις, καμμιά από αυτές δεν παρουσιάζει προβλήματα για την μεγάλη πλειοψηφία των ενηλίκων (δεν έχουμε καν συνείδηση ότι κάνουμε κάτι ιδιαίτερο όταν ασχολούμαστε με αυτές) — και όμως, όταν τις αναλύουμε, αποδεικνύεται ότι προϋποθέτουν υπερβολικά σύνθετες διαμεσολαβήσεις ανάμεσα στην πραγματικότητα και την μυθοπλασία. Μια καλή απόδειξη αυτού μας δίνεται από τον Τόμας Κ. Σέλλινγκ σε μια ανάλυση των αντιδράσεων του κοινού στον τηλεοπτικό «θάνατο» της Λάσσυ. Επισημαίνει ότι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, εκείνα τα εκατομμύρια των τηλεθεατών που θρήνησαν τον θάνατο της Λάσσυ, όχι μόνο ήξεραν ότι η «Λάσσυ» δεν υπάρχει, αλλά και ότι το πραγματικό σκυλί που την ενσάρκωνε ήταν ζωντανό και υγιές. Προσθέτει ακόμα ότι οι τηλεθεατές δεν θα έμεναν ικανοποιημένοι από ένα πρόσθετο, εναλλακτικό επεισόδιο που θα παρουσίαζε την Λάσσυ ζωντανή και υγιή και θα συνοδευόταν από μια δήλωση που θα έλεγε ότι επειδή ακριβώς ήταν μυθοπλαστικό πρόσωπο, και επειδή ο θάνατός της τάραξε τόσο κόσμο, θεωρήθηκε σκόπιμο να παρουσιαστεί και ένα εναλλακτικό τέλος αυτής της ιστορίας. Από την άλλη πλευρά, αν επρόκειτο να αποδειχθεί ότι ο σεναριογράφος είχε εισαχθεί στο νοσοκομείο, και ότι ένας αντικαταστάτης του είχε γράψει τον «θάνατο» της Λάσσυ, τότε οι θεατές μπορεί να δέχονταν το εναλλακτικό επεισόδιο. Θα έλεγε κανείς ότι στο επίπεδο αυτό, δικαιώνεται κάπως η θέση των Στρουκτουραλιστών ότι η ασύνειδη γνώση μας ορισμένων λογοτεχνικών κανόνων μπορεί να συγκριθεί με την ασύνειδη γνώση μας των κανόνων της γραμματικής. Και όπως ακριβώς η μελέτη της γλώσσας προσπαθεί να κωδικοποιήσει αυτούς τους λανθανόντως κατανοητούς κανόνες της γραμματικής σε γραμματική, έτσι και η μελέτη της λογοτεχνίας προσπαθεί (μεταξύ άλλων) να φέρει στην επιφάνεια τους κανόνες της λογοτεχνικής ανταπόκρισης.

Jeremy Hawthorn, "Ξεκλειδώνοντας το Κείμενο", Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 1993 (μετάφραση Μαρία Αθανασοπούλου)

φλύαρα

Το κουτί με τις περίτεχνες κορδέλες, ακουμπισμένο πλάι στις λαμπάδες με τους περίτεχνους φιόγκους, έκρυβε επιμελώς μέσα του τη σατέν ιβουάρ ρόμπα και το νυχτικό. Μ' αργές κινήσεις και δάχτυλα που έτρεμαν ανεπαίσθητα από την προσμονή, η Άννα έλυσε τις κορδέλες και τα 'βγαλε προσεκτικά από το κουτί τους κι ύστερα το λευκό νυφικό απ' το σώμα της. Λευτερωμένη από το ρούχο, που πάντα λευκό συμβολίζει την αγνότητα εκείνης που το φοράει, ενδύεται το ιβουάρ σατέν νυχτικό και μπαίνει στην κρεβατοκάμαρα, εκεί που δυο κορμιά θα συνομιλήσουν φλύαρα στη γλώσσα της σάρκας, στη γλώσσα του πάθους, στη γλώσσα της ηδονής. Εκεί που η αφή θ' ανακαλύψει κρυμμένες κοιλότητες, όρη και δασωμένες πεδιάδες σε μια παράδοξη γεωγραφία των σωμάτων. Εκεί που το δόσιμο, στο μπρούτζινο κρεβάτι, διεκδικητικό και απόλυτο, θα έσβηνε τις όποιες μνήμες από τα παλιά, μηδενίζοντας το παρελθόν, καλωσορίζοντας το παρόν. Εκεί που η μήτρα σαν έτοιμη από καιρό θα υποδεχτεί στο υγρό της σκοτάδι τον γιο της. Το κορίτσι άλλη μήτρα το γέννησε, βάσκανη μήτρα. Το είχε αποφασίσει, θ' άλλαζε ακόμη και τ' όνομά τους.

Κώστια Κοντολέων, "Άννα, το Όνομά της", Κλειδάριθμος 2021