Σάββατο 30 Μαΐου 2015

παγοθραυστικό

Σήμερα το απόγευμα στο "Νέον" παρήγγειλα γιαούρτι με σαντιγί και τρούφα. Ο μπουφετζής με κοίταξε περίεργα. "Μα πάει;" με ρώτησε. Κι αν δεν πάει; Είναι σαν να μου λες ότι ένα παγοθραυστικό δεν μπορεί να ταξιδέψει σε μια θάλασσα γαλήνια που δεν έχει πάγους. Το παγοθραυστικό πάει παντού κι εμείς πρέπει να τα τρώμε όλα γιατί είμαστε φτωχοί. Ο φτωχός θέλει δύο πράγματα: ψυχή και αιδοίο, κι αυτό θέλω να το θυμούνται όλοι για πάντα. Ψυχή και αιδοίο. 

Μάκης Τσίτας, "Μάρτυς μου ο Θεός", Κίχλη 2013

Πέμπτη 21 Μαΐου 2015

τα αναγνώσματα προηγούνται

Παρά τον εμφανώς λόγιο χαρακτήρα του έργου του, στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης του Voyage Littéraire ο Γκυς ενημερώνει και συνάμα διαβεβαιώνει τους αναγνώστες ότι το έργο δεν είναι ένα εκ των υστέρων κατασκεύασμα γραφείου αλλά ότι γράφτηκε όντως στους τόπους που ο ίδιος επισκέφτηκε. Ωστόσο, ακόμη κι αν το κείμενο έλκει την καταγωγή του από επιτόπιες ημερολογιακές σημειώσεις, όπως υποστηρίζει ο δημιουργός του, οι σημειώσεις αυτές έχουν υποστεί εκτενή επεξεργασία με τη βοήθεια μιας καλά ενημερωμένης βιβλιοθήκης. Ο Γκυς δεν παύει να συνομιλεί με τα προγενέστερα και σύγχρονά του περιηγητικά κείμενα, αλλά και με τα υπομνήματα της Ακαδημίας των επιγραφών, στα οποία παραπέμπει εξαντλητικά. Χαρακτηριστική για όλα αυτά είναι η θέση που δίδει στα αναγνώσματά του ο Γάλλος λόγιος έμπορος μέσα στο τρίπτυχο της μεθόδου που, όπως σημειώνει ο ίδιος, ακολούθησε για τη συγγραφή του Voyage Littéraire: "lu, observé, comparé". Τα αναγνώσματα ("lu") προηγούνται της επιτόπιας παρατήρησης ("observé") και της σύγκρισης ("comparé").

Ίλια Χατζηπαναγιώτη-Sangmeister, "Ταξίδι, Γραφή, Αναπαράσταση", Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2015

Κυριακή 17 Μαΐου 2015

θέλει να καταλαβαίνεις

Έμεινα και τον κοίταγα. Και καλά πόσα μοσκάρια σκοτώνεις τη μέρα και σε πλερώνουνε μιστό κανονικό γι' αυτή τη δουλειά; Δυο τρία στο λεπτό. Ανάλογα. Κι είσαι συ μονάχος σ' που κάνεις αυτή τη δουλειά για όλο το εργοστάσιο; Πάντα σοβαρός, χωρίς να χαράζει το χείλι τ' ντιπ, μου λέει, είμαστε καμιά εικοσαριά. Δεν το χώραε το μυαλό μ'. Άσκημη δουλειά, του λέω, σα να λέμε δηλαδής εσύ σε μια βάρδια σκοτώνεις χίλια ζωντανά. Και τι μου απαντάει; Δεν θα το ξεχάσω όσο να ζω τόσο που μ' ανατρίχιασε. Το να σκοτώνεις έχει κι αυτό ομορφιά. Αλλά είναι όμορφο μονάχα όταν είναι χρήσιμο. Πρέπει να το κάνεις χωρίς άχτι, χωρίς μίσος. Ο φονιάς δεν είναι ανάγκη να 'ναι και μπρούτος. Γι' αυτό σου είπα δεν κάνεις για τη δικιά μ' τη δουλειά. Δε θέλει μόνο μπράτσα. Θέλει να καταλαβαίνεις κι αυτό που σου 'πα.

Δημοσθένης Παπαμάρκος, "Γκιακ", Αντίποδες 2015

Πέμπτη 14 Μαΐου 2015

μια χαρά τα λέει ο Καβάφης

Όταν ο Καβάφης έγραφε το ποίημα "Όσο μπορείς", δεν έγραφε το μανιφέστο της ευπρέπειας, όπως μας έλεγε στο γυμνάσιο η φιλόλογος κυρία Γράμμου. Απλώς συμβούλευε τους ανθρώπους να μην εξευτελίζονται και ν' αποφεύγουν όσο μπορούν αυτή την περιβόητη "συνάφεια του κόσμου". Γιατί η συνάφεια του κόσμου, από ένα σημείο και μετά, είναι εξευτελιστική. Όμως η ηθική της ευπρέπειας, έτσι όπως εκφράζεται σήμερα, υπαγορεύει την έκθεση των ατόμων "σε σχέσεις και συναναστροφές". Εκεί έκανε λάθος η κυρία Γράμμου. Πολύς κόσμος συγχέει την ηθική με την πόζα. Εντούτοις, αν θέλουμε να κυριολεκτούμε, το ηθικόν είναι και αγαθόν. Και προσωπικά αδυνατώ να πιστέψω πως κάποιος που ποζάρει έχει αγαθές προθέσεις, αισθήματα ή έστω αυθόρμητο νου. Συνεπώς η πόζα είναι κάτι ελάχιστα ηθικό, με τη θεολογική έννοια του όρου. Επειδή είναι ψεύτικο. Και η ευπρέπεια, δηλαδή η έκθεση σε σχέσεις και συναναστροφές, είναι υποταγή σε έναν ετεροκαθορισμό που εξοντώνει το άτομο και το αφομοιώνει στη μάζα.
Η ηθική της ευπρέπειας λοιπόν, έτσι όπως μας την πλασάρουν ως έτοιμη και σκόπιμη γνώση, θυσιάζει την ειλικρίνεια στην υποκρισία και την ατομική προσωπικότητα στη μαζική σύμβαση του πλήθους. Άρα είναι κάτι εξευτελιστικό, και μια χαρά τα λέει ο Καβάφης.

Μαρία Πετρίτση, "Ο Άνθρωπος που Ήθελε να Γίνει Ευγένιος στη Θέση του Αρανίτση", Bibliothèque 2015

Τετάρτη 6 Μαΐου 2015

το γινόμενο ήταν τέσσερα

Γιατί αν αφήσω τα ελαττώματά μου να διαποτίσουν αυτές τις σελίδες, θα γίνουν πιστευτές ακόμα περισσότερο οι αρετές που μέσα εδώ τις κάνω ν' ακτινοβολούν, και που το φωτοστέφανό τους θα το τοποθετήσω τόσο ψηλά, που και οι πιο λαμπρές ιδιοφυΐες του μέλλοντος θα καταθέσουν, για μένα, την ειλικρινή τους ευγνωμοσύνη. Γι' αυτό, λοιπόν, τη διώχνω την υποκρισία ορθά-κοφτά απ' το σπίτι μου. Θα υπάρχει, μες στ' άσματά μου, μια επιβλητική επίδειξη ισχύος, για να περιφρονήσω έτσι τα κοινώς παραδεδεγμένα. Άδει μονάχα για τον εαυτό του, κι όχι για τους ομοίους του. Δεν ζυγίζει τον οίστρο του στην ανθρώπινη πλάστιγγα. Ελεύθερος σαν τη θύελλα, ήρθε να προσαράξει, μια μέρα, στις αδάμαστες αμμουδιές της τρομερής θέλησής του! Δεν φοβάται τίποτα, εκτός απ' τον εαυτό του! Στις υπερφυσικές μάχες του, θα επιτεθεί στον άνθρωπο και τον Πλάστη, πλεονεκτώντας, όπως όταν ο ξιφίας χώνει το ξίφος του στην κοιλιά της φάλαινας: καταραμένος να 'ναι, απ' τα παιδιά του κι από το χέρι μου το αποσκελετωμένο, εκείνος που επιμένει να μην εννοεί τ' αδυσώπητο καγκουρό του γέλιου και τις αδίστακτες ψείρες της γελοιογραφίας!.. Δυο πελώριοι πύργοι διακρίνονταν στην κοιλάδα - το είπα στην αρχή. Πολλαπλασιάζοντας τους επί δύο, το γινόμενο ήταν τέσσερα... αλλά δεν μπορούσα να δω πολύ καλά την αναγκαιότητα αυτής της αριθμητικής πράξης.

Lautreamont, "Μαλντορόρ", Νεφέλη 2011 (μετάφραση Στρατής Πασχάλης)

Παρασκευή 1 Μαΐου 2015

ένα σπουδαίο, σπουδαίο πρόβλημα

Η γειτονιά είναι ζωντανή παρόλο που οι εργαζόμενοι είναι στις δουλειές τους και οι άνεργοι έχουν πάει βόλτα. Οι νοικοκυρές και οι καθαρίστριες συμμαχούν. Νόμιζα πως τινάζουν τα χαλιά μετά το ξημέρωμα. Άσχετα απ' την ώρα, λυπάμαι για τον κήπο του Παππού. Φαντάζομαι όταν ήταν και οι δύο ζωντανοί πόσο θα τον φρόντιζαν. Τώρα πλακώνεται απ'τη σκόνη και τις τρίχες των άλλων. Όσο ήταν ζωντανή είχαν ο ένας τον άλλο αλλά και το εγγόνι τους, αυτό το μέρος φροντισμένο είναι παραδεισένιο για να παίξουν παιδιά. Γίναμε κι εμείς παιδιά κανα-δυό φορές στον κήπο του Παππού και ζήσαμε το χώρο πιο χρωματιστό, πιο μεγάλο, πιο μυστηριακό. Ένα άλλο μυστήριο θα είχαν να λύσουν οι γείτονες βλέποντας τα φυτά να πεθαίνουν έχοντας τραβηχτεί βίαια απ' το χώμα. Ένοχος ο γράφων. Καλά του έκανα, αν και λυπάμαι τα φυτά. Κανείς δεν επικροτεί τις πράξεις καταστροφής όταν τις δει συντελεσμένες αργότερα μπροστά του, ειδικά αν είναι δικές του. Η μάνα μου έλεγε όταν ήμουν μικρός "Το δωμάτιο σου είναι καράβι". Ένα συμμαζεμένο σπίτι λοιπόν -και ένας ανθισμένος κήπος- είναι καλύτερο από ένα καράβι, εκτός αν το καράβι είναι αυτό που στην κορυφή του έχει τη Σουίτα του Καθηγητή. Καλά περάσαμε. Θα τον κανονίσω κι αυτόν αργότερα. Πολλούς εχθρούς απέκτησα τελευταία. Το Αγόρι ζητάει εκδίκηση, ο Παππούς στράφηκε εναντίον μου, ο Καθηγητής είναι μαριονετίστας και η Κοπέλα με σιχαίνεται. Έχω ένα σπουδαίο, σπουδαίο πρόβλημα.

Αστέρης Αστεριάδης, "Ο Άντρας με την Μεγάλη Ιδέα", Χαραμάδα 2015