παντού νύχτα

Βραδιάζει σε κατοικημένες χαράδρες κι άγρια πολλά ακούγονται για τις λαστιχένιες κούνιες της εξουσίας.
Τραβάς το δρόμο σου κοσμάκη, πηδηχτός πηδηχτός, και δε σου βρίσκω τίποτα να υπάρχει, έξω από τυρόψωμο, στην καρουδωτή πετσέτα του φαγιού.
Και όποιος παίζει στα χέρια του το τσεκούρι ποτίζει τα πράγματα με το ίδιο θολό νερό που του φέρνουν άγνωστες πηγές κι εμείς τι κάνουμε:
Η χώρα μικρή κι ο χορός μεγάλος.

Μανόλης Ξεκάκης, "Ο Θάνατος του Ιππικού", Μπαρμπουνάκης 1980

ο άλλος δεν είναι πιο βλάκας από σένα

Πάντοτε με εξαγρίωνε η στερεότυπη φράση: "δεν τα καταλαβαίνει αυτά ο κόσμος". Τι θέλει να πει; Ποιοι είν' αυτοί που αναλαμβάνουν να εκφράσουν τη "γνώμη του λαού", προβαίνοντας σε δηλώσεις για λογαριασμό του, σαν να εκπροσωπούν την πλειονότητα του πληθυσμού; Ποιοι είν' αυτοί που ξέρουν τι καταλαβαίνει ο κόσμος και τι όχι; τι χρειάζεται και τι θέλει; Έκανε ποτέ κανείς καμιά μελέτη ή την παραμικρή ενσυνείδητη προσπάθεια να ανακαλύψει τα αληθινά ενδιαφέροντα του λαού, τον τρόπο σκέψης του, τις προσδοκίες, τις ελπίδες ή τις απογοητεύσεις του; Είμαι κομμάτι του λαού μου. Έζησα μαζί με τους συμπολίτες μου, γεύτηκα το ίδιο μερίδιο της ιστορίας με όλους τους συνομηλίκους μου, είδα τα ίδια συμβάντα και τις ίδιες διαδικασίες, και σκέφτηκα πάνω σ' όλα αυτά. Ακόμα και τώρα, στη Δύση, παραμένω τέκνο του τόπου μου. Είμαι κομμάτι του, μόριο του, και ελπίζω ότι εκφράζω ιδέες που πηγάζουν βαθιά από τις πολιτισμικές και ιστορικές μας παραδόσεις.
Όταν κάνεις μια ταινία είσαι βέβαιος ότι τα πράγματα που σε διεγείρουν και σε αφορούν, θα ενδιαφέρουν και τους υπόλοιπους ανθρώπους. Ελπίζεις ότι οι θεατές θα ανταποκριθούν, χωρίς να προσπαθήσεις να τους ενθαρρύνεις ή να τους αρέσεις. Ο σεβασμός στο κοινό, ή σε οποιονδήποτε συνομιλητή σου, πρέπει να στηρίζεται στην πεποίθησή σου ότι ο άλλος δεν είναι πιο βλάκας από σένα. Ωστόσο ο "εκ των ων ουκ άνευ" όρος κάθε συζήτησης είναι η κοινή γλώσσα. Όπως είπε και ο Γκαίτε, αν θέλεις έξυπνη απάντηση, πρέπει να κάνεις έξυπνη ερώτηση. Ο αληθινός διάλογος σκηνοθέτη και κινηματογραφόφιλου είναι εφικτός μόνο όταν και οι δύο κατανοούν εξίσου βαθιά τα προβλήματα, ή τουλάχιστον προσεγγίζουν στο ίδιο επίπεδο τα καθήκοντα που επιβάλλει ο σκηνοθέτης στον εαυτό του.

Андрей Тарковский, "Σμιλεύοντας το Χρόνο", Νεφέλη 1987 (μετάφραση Σεραφείμ Βελέντζας)

-η πρώτη γενιά αποτελούσε φαινόμενο οργανικό-

βάζοντας τη σουλιώτικη φρουρά του να ταρακουνά το σπίτι

Ο Βύρων, περί τα μέσα του Ιανουαρίου είχε οπλίσει και ντύσει πεντακόσιους Σουλιώτες για να τους οδηγήσει ο ίδιος στην έφοδο για την κατάληψη του φρουρίου της Ναυπάκτου. Καθώς όμως η κακοκαιρία έκανε τους δρόμους αδιάβατους, η εκστρατεία χρειάστηκε να αναβληθεί. Ο Βύρων αδημονούσε: "Δεν ήρθα εδώ κυνηγώντας περιπέτειες, μα για να συμβάλω στην αναγέννηση ενός έθνους, που η εξαθλίωσή του κάνει πιο τιμητική τη φιλία που του δείχνουν". Πάσχιζε δραστήρια να συμφιλιώσει τα διάφορα κόμματα, να οργανώσει την κυβέρνηση, να προετοιμάσει το κάθε τι. Το βράδι, συγκεντρώνονταν στο δωμάτιο του συνταγματάρχη Στάνχωπ, που δεν έμεινε, άλλωστε, στο Μεσολόγγι, παρά ως την 21 Φεβρουαρίου. Μερικοί Γερμανοί αξιωματικοί, φιλέλληνες, έπαιζαν φλάουτο, ή τραγουδούσαν συνοδεύοντας το τραγούδι τους με κιθάρα. Ο Βύρων αγαπούσε αυτά τα "λίντερ". Είχε διάθεση χαμινιού, διασκέδαζε τρομάζοντας τον πυροβολητή Πέρρυ, που φοβότανε τους σεισμούς, βάζοντας τη σουλιώτικη φρουρά του να ταρακουνά το σπίτι ή να κυλά μπάλλες κανονιού μέσα σε βαρέλια, στην αποθήκη. Ο Πέρρυ, από τη δική του μεριά, διασκέδαζε τον μικρό φιλικό κύκλο, παρωδώντας τους σαιξπηρικούς ήρωες.

René Puaux, "Οι Τελευταίες Μέρες του Βύρωνος", Φέξη 1961 (μετάφραση Άρης Δικταίος)

η αιματηρή εξιλέωση των παρεκτροπών της πόλης

Στον πυρήνα του θρησκευτικού φαινομένου, έχουμε ανακαλύψει παντού ένα και το ίδιο κεντρικό γεγονός, δημιουργό κάθε μυθικού νοήματος και κάθε τελετουργικής δράσης: τη μεταστροφή ενός πλήθους που μεταβάλλει σε αποδιοπομπαίο τράγο εκείνον που λάτρευε μέχρι χτες και πιθανόν θα λατρεύει και αύριο, εάν ο θάνατός του εξασφαλίσει μια περίοδο ειρήνης της κοινότητας.
Το κεντρικό αυτό γεγονός είναι αποφασιστικό, αλλά τόσο ελάχιστα γνωστό, ώστε δεν υπάρχουν λόγια για να το περιγράψουν. Οι ανθρωπιστικές μας επιστήμες δεν το έχουν ποτέ ανακαλύψει. Για να μιλήσουμε γι' αυτό, δανειστήκαμε τις περιφράσεις των κειμένων που διαβάσαμε, "η αρχαία οδός των ασεβών... η αιματηρή εξιλέωση των παρεκτροπών της πόλης...".
Στα Ευαγγέλια, το γεγονός αυτό παρουσιάζεται ξανά, αλλά αυτή τη φορά δεν εμφανίζεται πλέον με φευγαλέο τρόπο και όχι μονάχα περιγράφεται καθαρά, αλλά και κατονομάζεται. Είναι τα Πάθη του Χριστού. Θύμα τέλειο, γιατί μιλούσε και φερόταν πάντα σύμφωνα με τον Λόγο του Θεού των θυμάτων, ο Ιησούς μας προσφέρει τη μόνη τέλεια εικόνα του γεγονότος που προβάλλει πίσω απ' όλες τις μυθικές και θρησκευτικές αποκρυσταλλώσεις του πλανήτη.

René Girard, "Η Αρχαία Οδός των Ασεβών", Εξάντας 1991 (μετάφραση Λουκάς Θεοδωρακόπουλος)

πλησιάζουμε στην τελική κρίση

Έχω αρχίσει να κουράζομαι έτσι που πηγαινοφέρνω το κεφάλι μου και κρατώ στο στόμα ανοιχτό, όταν, ευτυχώς, νιώθω τα χέρια του να σφίγγονται στους ώμους μου και το όργανό του σκληρό κι αυτό, σημάδι ότι πλησιάζουμε στην τελική κρίση. Αίσθημα θαυμάσιο, που -αλίμονο!- δεν κρατάει πολύ. Μπαίνει μέσα μου για μια τελευταία φορά και χύνει στο στόμα μου μ' ένα πάθος και μιαν αφθονία που δεν μπορούσα να φανταστώ. Καθώς συνεχίζω να γλείφω με μανία, καταπίνω αβίαστα μια μεγάλη ποσότητα αυτού του λιπαρού και αηδιαστικού πίδακα... και βάζοντας αμέσως το χέρι κάτω από τη φούστα μου, χαϊδεύομαι για να χύσω λίγο αργότερα με δύναμη, ενώ τον αισθάνομαι να φεύγει.
Κι όμως, είναι καλό αυτό το σπέρμα του άντρα... η Ματίλντ λέει ότι της αρέσει να καταπίνει τον καπνό. Εγώ είχα αηδιάσει, αλλά πιστεύω ότι θα μ' άρεσε κι εμένα, αν δεν ήταν τόσο πολύ. Είναι καλό, όχι σαν γεύση, δεν μοιάζει με τίποτα γνωστό στη γεύση, αλλά σαν αίσθηση είναι ωραίο όταν το σκέφτεσαι, σαν το υγρό ενός κορμιού που περνά και χύνεται στο δικό μου! Θα πρέπει να ξεπέρασα τα επιτρεπόμενα στους νέους όρια, γιατί νιώθω να βρίσκομαι στα πρόθυρα μιας νευρικής κρίσης, και ο Ζερώ...
Το κουδούνι! Το γεύμα! Συναγερμός, συναγερμός! Σε λίγο η συνέχεια.

Ανώνυμος, "Το Άσεμνο Ημερολόγιο μιας Νεαράς Δεσποινίδος", Ερατώ 1999 (μετάφραση Γιώργος Λίβιος)