Κυριακή 30 Μαρτίου 2014

λες και η βασίλισσά μου ήταν παρούσα

Βλέπεις, το σκάκι ή, μάλλον, η διάταξη των κομματιών του μοιάζει μ’ εκείνη των επίπλων ενός διαμερίσματος όπου ζεις πάρα πολλά χρόνια: μια πολυθρόνα εδώ, μια καρέκλα εκεί, το τραπέζι στο κέντρο του δωματίου… Αν όμως αλλάξει ξαφνικά η θέση αυτών των αντικειμένων ή ένα έπιπλο μετακινηθεί από τη θέση όπου βρισκόταν εδώ και πολύ καιρό, θα νιώσεις άβολα. Συνηθισμένος να κινείσαι σ’ ένα χώρο γνωστό, θα συνεχίσεις να το κάνεις όπως όταν όλα τα πράγματα βρίσκονται στη θέση τους και αργά ή γρήγορα θα σκουντουφλήσεις σε κάποια κονσόλα που δεν έπρεπε να είναι εκεί ή θα πέσεις με τα πόδια ψηλά, πηγαίνοντας να καθίσεις σε μια πολυθρόνα που τη έχουν μετακινήσει. Το μειονέκτημα συνίσταται στο ότι αναγκάστηκες να παίξεις με τα κομμάτια σου διατεταγμένα λες και η βασίλισσά μου ήταν παρούσα: έκανες ακριβώς τις ίδιες κινήσεις, χωρίς να υπολογίσεις ότι αυτή η φιγούρα είχε αφαιρεθεί από τη σκακιέρα και μπορούσες να μου επιτεθείς με διαφορετικό τρόπο, αλλά ούτε που το πρόσεξες. Εξάλλου, επειδή δεν έβλεπα τη σκακιέρα, προσπάθησες αρκετές φορές να με ρίξεις σε παιδιάστικες παγίδες, χωρίς να σου περάσει από το νου πως εγώ, αντίθετα, είχα τη σκακιέρα κάτω από τα μάτια μου ακριβώς όπως εσύ. Πιστεύω όμως ότι αν επαναλαμβάναμε μια παρόμοια παρτίδα, τα πράγματα θα εξελίσσονταν διαφορετικά.

Paolo Maurensing, «Η Βαριάντα του Λίνεμπουργκ», Κέδρος 2005 (μετάφραση Γιώργος Κασαπίδης)

Δευτέρα 24 Μαρτίου 2014

ανθρώπινη μαρμελάδα

Υποθέτω ότι θα έπρεπε να γράψω περισσότερα για το πώς ο Τσαρλς γάμησε το μυαλό μου, για το πώς γάμησε το μουνί μου. Το μουνί είναι η πιο νόστιμη, εδώδιμη σάρκα. Είναι επίσης η γενναιόδωρη μήτρα που φτύνει λιγδιάρικα βρέφη από μέσα της. Ωστόσο, το μουνί είναι ανοιχτό βιβλίο, ουδέποτε κρύβει εκπλήξεις. Το μυαλό όμως είναι αινιγματικό και δεν έχει εξερευνηθεί εντελώς. Κρυμμένο μέσα στο κεφάλι, το μυαλό δεν φτύνει μωρά ή υγρά. Παράγει εντυπωσιακές ιδέες, ιδιόμορφες πεποιθήσεις, σεξουαλικές διαστροφές ή ακόμα και βλακεία. Ο λόγος που τώρα φλυαρώ παράλογα, είναι επειδή το μυαλό μου έχει πολτοποιηθεί. Κάποιος ή κάτι πολτοποιεί το μυαλό μου σε ανθρώπινη μαρμελάδα. Κάποιος ή κάτι μασάει το μυαλό μου κομμάτι κομμάτι. Υποψιάζομαι ότι το κάνουν τα μυρμήγκια που έχουν φωλιάσει στο κελί μου. Και χθες, αποφάσισε να προστατέψω τον εαυτό μου, να τα φάω πριν το κάνουν αυτά. Και έτσι τα συμπεριέλαβα στο εδεσματολόγιο του δείπνου μου. Έφαγα εκατοντάδες μυρμήγκια.

Νεφέλη Δημελή, «Στεγνό Στόμα», Χαραμάδα 2012

Παρασκευή 21 Μαρτίου 2014

χατάρι

Ο Τζον Γουέιν ηγείται μιας ομάδας κυνηγών άγριων ζώων που ταξιδεύουν στην Ταγκανίκα για να φέρουν ζέβρες, καμηλοπαρδάλεις, ρινόκερους τα οποία στη συνέχεια δίνουν σε ζωολογικούς κήπους και τσίρκο. Αυτό το θέμα και μόνο θα έπρεπε να είναι απαγορευτικό για οποιαδήποτε ταινία, πόσο μάλλον εδώ που η όλη διαδικασία γίνεται χωρίς κανέναν ίχνος οίκτου ή υστεροβουλίας.
Ο Τζον Γουέιν δεσπόζει ανάμεσα σε μονοδιάστατους χαρακτήρες: τον πλακατζή, τον νταή, τη χαζοβιόλα, τον αλλοδαπό, τον αλκοολικό. Η στάση του όμως μέσα στην ταινία έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον αφού, εάν παρατηρήσετε προσεχτικά, δεν παίζει καλά το ρόλο του και δεν έχει πολλές ατάκες. Θέλοντας λοιπόν να κρατήσει την περσόνα του σε πρώτο πλάνο και να του προσδώσει αξία, ο έμπειρος σκηνοθέτης Χάουαρντ Χοκς σκαρφίζεται διάφορα τεχνάσματα έτσι ώστε στις περισσότερες σκηνές της ταινίας ο πρωταγωνιστής να βρίσκεται σε θέση δύναμης και κυριαρχίας. Η στάση του σώματός του το περπάτημα, η εκφορά του λόγου και οι παρεμβολές του στην πλοκή δείχνουν ότι αν βρίσκεσαι σε θέση δύναμης μπορείς να λες και να κάνεις ό,τι θες και να μην σε αμφισβητεί κανείς.
Αυτή η "μη αμφισβητήσιμη θέση δύναμης" χαρακτηρίζει ένα μεγάλο κομμάτι του κλασικού Χόλιγουντ και ευθύνεται σε σημαντικό βαθμό για την επιτυχία και την εξάπλωσή του παγκοσμίως. Η ταινία μας λέει ότι η θέση αυτή δεν καταλαμβάνεται απαραίτητα από ευφυείς, καλούς, δίκαιους ανθρώπους αλλά τολμηρούς, άφοβους και αδίστακτους.

Νίκος Παπάς, "Σινεφίλ Εμπιστευτικό", Ήρα 2014

Τρίτη 18 Μαρτίου 2014

κακός σύμβουλος

Ο θυμός
είναι κακός σύμβουλος.
Μπορεί να σου
καταστρέψει
μια ωραιότατη εκδίκηση.

Νεκτάριος Λαμπρόπουλος, "Αδιαφορισμοί", Χαραμάδα 2012

Τετάρτη 12 Μαρτίου 2014

μεταμόρφωση

Αλκοολισμός: Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ αλλάζει τις ανθρώπινες συνήθειες και ωθεί τους ανθρώπους σε παράτολμες πράξεις. Ένα περιστατικό που συνέβη σε ένα μπαρ της Τρίτης Λεωφόρου στο Μπρονξ της Ν. Υόρκης δεν αποδεικνύει μόνο την άκρα μεταμόρφωση που προκαλεί το αλκοόλ στον άνθρωπο, αλλά και το γεγονός ότι το αλκοόλ είναι συχνά ο αφανής συνένοχος σε πολλά περιστατικά θανάτων. Το 1933 ένας μπάρμαν που έπινε πολύ και ο ίδιος έμαθε την ιστορία κάποιου, ο οποίος εισέπραξε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, όταν πέθανε η γυναίκα του. Θεώρησε λοιπόν ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί και στον ίδιο, εάν έκανε ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο σε κάποιον από τους τακτικούς πελάτες του, ένα γέρο αλκοολικό στα τελευταία στάδια της νόσου, το Mickey M. Ο μπάρμαν ζήτησε τη βοήθεια του υπεύθυνου του μπαρ και πλήρωσαν από κοινού το ασφαλιστήριο συμβόλαιο θεωρώντας ότι ο γερο-αλκοολικός θα πεθαινε σε λίγους μήνες. Όμως μετά από έξι μήνες αποφάσισαν να επισπεύσουν τη διαδικασία, καθώς ο Mickey ήταν ακόμα ζωντανός. Ένα βράδυ είπαν στο Mickey ότι ήταν τα γενέθλιά του και ότι όλα τα ποτά που θα έπινε ήταν κερασμένα από το μαγαζί. Του σέρβιραν κοκτέιλ "εμπλουτισμένα" με αντιπαγωτικό, βερνίκι παπουτσιών, ποντικοφάρμακο και τερεβινθίνη. Ο Μίκυ, τρικλίζοντας, ζητούσε διαρκώς περισσότερο. Ο μπάρμαν του προσέφερε ένα σάντουιτς με χαλασμένο ψάρι, μέσα στο οποίο είχε ανακατέψει μικρά καρφιά. Ο Mickey το βρήκε νοστιμότατο και ζήτησε και άλλο. Μερικά βράδια αργότερα, όταν ο Mickey έπεσε λιπόθυμος από το σκαμπό του, εκείνο τον έσυραν έξω από το μπαρ μέσα στην παγωμένη νύχτα. Τον πήγαν σε ένα κοντινό πάρκο, του έβγαλαν τα ρούχα και τον περιέλουσαν με νερό, σίγουροι ότι θα πέθαινε από το κρύο. Όταν όμως απέτυχε και αυτή η προσπάθεια, ο μπάρμαν προσέλαβε ένα σωματώδη άνδρα, για να σπρώξει το Mickey έξω από ένα ταξί που θα έτρεχε με μεγάλη ταχύτητα. Άδικος κόπος όμως. Στο τέλος, καθώς ο Mickey "αρνείτο" να πεθάνει, του έβαλαν το κεφάλι μέσα στο φούρνο της κουζίνας και άνοιξαν την παροχή του γκαζιού. Όμως ο θάνατος από γκάζι δίνει στο δέρμα μια έντονη κόκκινη απόχρωση και αυτό το γεγονός οδήγησε το μπάρμαν και τον υπεύθυνο ενώπιον της δικαιοσύνης. Και οι δυο πέθαναν νηφάλιοι στην ηλεκτρική καρέκλα.

Michael Largo, "Τελευταία Έξοδος", Οξύ 2007 (μετάφραση Κασσιανή Μπουλούκου)

Κυριακή 9 Μαρτίου 2014

αλλαγή, κύριοι, αλλαγή!

Ο ήλιος έγινε μακρύτερος και οι θύελλες πιο ζεστές.
Έτρωγα τη σούπα.
Χθες είδα ξανά το πρώτο πράσινο.
Τα δέντρα ανθίζουν και οι γυναίκες γίνονται διάφανες.
Κι εγώ έχω γίνει διάφανος.
Γιατί το σακάκι μου έχει καταφαγωθεί, το ίδιο και το παντελόνι μου.
Σχεδόν με αποφεύγουνε στο δρόμο.
Απ' το μυαλό μου περνάνε πολλές ιδέες, πέρα δώθε.
Με κάθε κουταλιά σούπας γίνονται όλο και πιο αηδιαστικές.
Ξαφνικά σταματάω.
Ακουμπάω το τσίγκινο πιάτο στο πέτρινο δάπεδο, είναι ακόμα μισογεμάτο και η κοιλιά μου γουργουρίζει, αλλά δε θέλω άλλο.
Δε θέλω άλλο!
Οι έξι άγιοι στη σκεπή κοιτάζουν στο γαλάζιο αέρα.
Όχι, δε μου αρέσει πια η σούπα μου! Κάθε μέρα το ίδιο νεροζούμι! Μου έρχεται αναγούλα και μόνο που το βλέπω αυτό το ζουμί της ζητιανιάς!
Χύσε τη σούπα σου!
Πέτα την! Στα κομμάτια!-
Οι άγιοι στη στέγη με κοιτάζουν επιτιμητικά.
Μην κοιτάτε σαν χάνοι εσείς εκεί πάνω, βοηθήστε καλύτερα εμένα εδώ κάτω!
Χρειάζομαι καινούριο σακάκι, ένα σωστό παντελόνι -μια διαφορετική σούπα!
Αλλαγή, κύριοι, αλλαγή!
Καλύτερα να κλέβω παρά να ζητιανεύω!

Ödön von Horváth, "Ένα Παιδί της Εποχής μας", Γλάρος 1992 (μετάφραση Αγαθοκλής Αζέλης)

Δευτέρα 3 Μαρτίου 2014

το δικαστήριο συνέρχεται!

Τι σημαίνει λοιπόν αυτό; Γιατί; Δε γίνεται. Μπορεί να είναι τόσο παράλογη, τόσο αηδιαστική η ζωή; Κι αν όντως είναι τόσο παράλογη κι αηδιαστική, τότε γιατί να πεθαίνει κανείς, και μάλιστα υποφέροντας; Κάτι δεν πάει καλά.
"Μήπως δεν έζησα όπως όφειλα να ζήσω;" ήταν η σκέψη που του πέρασε ξαφνικά από το μυαλό. "Πώς όμως έγινε αυτό, όταν εγώ έκανα πάντα αυτό που έπρεπε;" έλεγε μέσα του και στη στιγμή απόδιωχνε αυτή τη μοναδική απάντηση σ' όλα τα αινίγματα της ζωής και του θανάτου, σαν κάτι εντελώς απαράδεκτο. "Και τώρα τι θες; Να ζήσεις; Πώς να ζήσεις; να ζήσεις όπως ζεις στο δικαστήριο, όταν ο δικαστικός κλητήρας ανακοινώνει: Το δικαστήριο συνέρχεται!" Το δικαστήριο συνέρχεται, συνέρχεται το δικαστήριο, επαναλάμβανε μέσα του. Ιδού το δικαστήριο! Μα δεν είμαι εγώ ο ένοχος! ξεφώνισε γεμάτος κακία. Γιατί; Και τότε έπαψε πια να κλαίει, και στρέφοντας το πρόσωπό του προς τον τοίχο, βάλθηκε να συλλογιέται ολοένα το ίδιο πράγμα: γιατί, προς τι όλη αυτή η φρικαλεότητα;
Μα όσο κι αν σκεφτόταν, απάντηση δεν έβρισκε. Και όποτε του ερχόταν στο μυαλό -και του ερχόταν συχνά- η σκέψη ότι όλα αυτά οφείλονται στο ότι δεν έζησε όπως έπρεπε, αμέσως θυμόταν πόσο σωστή στάθηκε η ζωή του και απόδιωχνε ετούτη την παράξενη σκέψη.

Лев Николаевич Толстой, "Νουβέλες και Διηγήματα", Ροές 2006 (μετάφραση Ελένη Μπακοπούλου, Σταυρούλα Αργυροπούλου, Ολέγ Τσυμπένκο)