Σάββατο 25 Μαρτίου 2017

έπεφτα, έπεφτα

...Βρέθηκα πάνω σ' ένα βαπόρι που πήγαινε στο Πορτ Σάιντ. Θα γύριζα ένα φιλμ στη Σαχάρα. Ήμουν διάσημος κι είχα πολλά λεφτά. Ήμουν ο μεγαλύτερος σκηνοθέτης του κόσμου. Μεγαλύτερος ακόμα κι από τον Σέργιο Αϊζενστάιν. Οι κριτικοί του "Βάνιτυ Φαίρ" και του "Εσκουάιρ" συμφωνούσαν μάλιστα στο ότι ήμουν μεγαλοφυΐα. Σουλατσέρνοντας πάνω στη γέφυρα, ξαναθυμόμουν εκείνον τον μαραθώνιο όπου είχα λάβει μέρος κάποτε κι αναρωτιόμουν τι να 'χαν γίνει όλα εκείνα τα αγόρια και τα κορίτσια, όταν ξαφνικά έφαγα μια κατακέφαλα και είδα τον ουρανό με τ' άστρα... Έπεφτα, έπεφτα...
Μόλις έπεσα στη θάλασσα, άρχισα να χτυπιέμαι σαν διάολος, γιατί φοβόμουν τους καρχαρίες. Κάτι με άγγιξε κι ούρλιαξα από τον τρόμο μου...

Horace McCoy, "Σκοτώνουν τα Άλογα όταν Γεράσουν", Μπογιάτης 1985 (μετάφραση Δην. Α. Ζορμπαλάς)

Τρίτη 21 Μαρτίου 2017

γιατί σιώπησαν όλοι;

Όχι, πρόφερε ο Ιόλκνις με φωνή σιγανή, αλλά με εξαιρετική σοβαρότητα και πόνο. Όχι. Μιας και καταπιαστήκαμε και ξεσκονίσαμε τις ψυχές μας, πρέπει να φτάσουμε ως το τέλος, όποιο και αν είναι το κόστος. Είμαι παλιά καραβάνα και ξέρω πως μας αρέσει να βρίσκουμε πάντοτε κάποιον για να του φορτώσουμε όλες τις ασχήμιας. Κάποιον, απαραίτητα, αρκεί μόνο να μην είμαστε εμείς οι ίδιοι. Συγχωρούμε στον εαυτό μας τα πάντα, είμαστε, βλέπεις, το άλας της γης. Ο δε συνάδελφος μας δεν υψώνει τη φωνή του για να κριτικάρει, λόγου χάριν, την υγειονομική υπηρεσία της πόλης, γιατί φοβάται τις συνέπειες, τις επιπτώσεις, που αυτό θα έχει στις "προοπτικές" της υπηρεσιακής του εξέλιξης. Και αν κάποιος συνάδελφος ασκήσει την πιο υγιή, την πιο κανονική και φυσική κριτική, τότε οι άλλοι του συνάδελφοι, "το άλας της γης", παρόλο που ξέρουν το πόσο δίκαιη είναι η κριτική αυτή, δεν θα τον υποστηρίξουν, θα σιωπήσουν. Γιατί, λοιπόν, καθηγητή Σερμπίτσκι, σιωπήσατε; Γιατί σιώπησαν όλοι, όσοι γνώριζαν την ιστορία αυτή; Συντεχνία;... Κλίκα;... Διαφύλαξη της "τιμής της διανόησης"; Μα ύστερα απ' όλα αυτά μπορούμε να λεγόμαστε διανόηση;

Юрий Павлович Герман, "Ας Ουρλιάζει ο Σκύλος", Θεμέλιο 1988 (μετάφραση Πάνος Δημητρίου)

Δευτέρα 13 Μαρτίου 2017

μπορεί να κανονιστεί

"Πώς είναι οι νότιοι στη χώρα σου;"
"Έχουν τη φήμη πως είναι πολύ ευγενικοί και χαλαροί. Μεταξύ οικογένειας και φίλων η στοργή είναι πρόδηλη. Αντιθέτως, στον Βορρά θεωρούμαστε πιο σφιχτοί, πιο προσεχτικοί, δίνουμε λιγότερα. Αυτή τη φήμη έχουμε. Αλλά υπάρχουν εξαιρέσεις. Ο γενέθλιος τόπος ενός ανθρώπου δε σ' τα λέει όλα. Και, ξέρεις, είχαμε κι εμείς εμφύλιο. Οι Βόρειοι ενάντια στους Νότιους".
"Ναι, την ξέρουμε την Ιστορία σας. Τη μελετάμε την Ιστορία σας, τα μυθιστορήματα σας, τα ποιήματά σας".
"Αλήθεια;"
"Βεβαίως. Πριν καν έρθει ο στρατός σας στο Βιετνάμ, η Αμερική είχε σημαντικό μερίδιο στον κόσμο. Το πιο σπουδαίο καπιταλιστικό κράτος. Ο Έντγκαρ Άλαν Πόε μου αρέσει πολύ".
Κατόπιν μίλησαν για το σφάλμα του πολέμου, δίχως να θίξουν ποιανού σφάλμα ήταν.
"Στο Βιετνάμ" είπε ο Τραγκ έχουμε την κομφουκιανή μέθοδο σε καιρούς σταθερότητας - για τη σοφία, την κοινωνική συμπεριφορά, και λοιπά. Έχουμε τη βουδιστική μέθοδο για περιόδους τραγωδίας και πολέμου - για την αποδοχή των γεγονότων, και για να μη μας στρίψει".
"Ναι, το έχω ξανακούσει αυτό".
"Ο πόλεμος δεν τελειώνει ποτέ".
"Κάποια στιγμή".
"Δεν μπορώ να περιμένω να δω την κατάληξη. Θέλω να πάω στις Ηνωμένες Πολιτείες".
"Αυτό το κατανοούμε. Και μπορεί να κανονιστεί." Φαντάστηκε αυτόν εδώ τον άντρα να στέκεται σε μια γωνιά στο σαν Φρανσίσκο περιμένοντας το φανάρι ν' ανάψει πράσινο.

Denis Johnson, "Δέντρο από Καπνό", Πατάκης 2011 (μετάφραση Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης)

Παρασκευή 3 Μαρτίου 2017

δεν μιλούμε για ήρωες

Δεν μιλούμε για ήρωες. Οι ήρωες είναι πάντα λιγοστοί. Εξαιρέσεις. Σκεφτείτε τούτο μόνο: Πόσοι ήρωες αναδείχτηκαν λ.χ. στους πολέμους ολόκληρης της ανθρωπότητας, από τα εκατομμύρια των ανθρώπων που "έπεσαν" και μάλιστα "ηρωικώς"; Εξαιρέσεις, αγαπητέ μου, εξαιρέσεις. Αν ήταν κανόνας οι ήρωες, τότε ο ηρωισμός δεν θα υπήρχε ούτε σαν έννοια! Μένουν, έτσι, οι άλλοι. Οι διπλανοί σας, εσύ κι εγώ - γιατί όχι κι εγώ; Που κοιτάζουμε χωρίς να βλέπουμε, που αφουγκραζόμαστε χωρίς ν' ακούμε, που καταλαβαίνουμε χωρίς ν' αντιλαμβανόμαστε!
Και ιδού τα κίνητρά μας: Ο κ. Λ. κάνει τα στραβά μάτια μπροστά στον αριβισμό του κ. Γ., επειδή σκέπτεται ότι ενδέχεται να τον μιμηθεί αν του δοθεί η κατάλληλη ευκαιρία. Έχουμε εδώ μια περίπτωση (μακάρι να 'ταν η μοναδική!) κλασική - θα την ονόμαζα "μονοκύτταρη": Ο συγκεκριμένος "ένας" αντίκρυ στον επίσης συγκεκριμένο "δύο", περικλεισμένοι εντούτοις σ' έναν μικρό-μικρό κύκλο, σάμπως μέσα στη μεμβράνη ενός κύτταρου. Όμως το κύτταρο τούτο δεν είναι ξεκομένο και "αυτοτελές" σύνολο: δένεται με τα διπλανά του, κι εκείνα με άλλα, με άλλα, με άλλα. Και βρισκόμαστε μπροστά σ' ένα σύμπαν από κύτταρα, με διαφορετικό ίσως βασικό περιεχόμενο το καθένα, αλλά πανομοιότυπα εντελώς "προς άλληλα"!
Στον χώρο του δικού τους κύτταρου δρουν ή αδρανούν οι ένοικοι του Λ. και Γ. έξω από αυτόν υπάρχει η δράση ή η αδράνεια των άλλων. Είτε κοντά ή γύρω του, είτε μακριά του, σ'όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη, άλλοι κ.κ. Λ. και Γ. και Ψ. και Ω., με χιλιάδες ονόματα και πρόσωπα, όχι μόνο ενεργούν ή καιροφυλακτούν, αλλά ολοένα με τη στάση τους παραδειγματίζουν, εμπνέουν, υποδεικνύουν, καθοδηγούν, "ορμώμενοι" από τα προσωπικά κίνητρα ή αντικίνητρά τους!

Λεφτέρης Ραφτόπουλος, "η δική τους γλώσσα μου", Πύλη 1976