όσο περισσότερο κατανοεί

Η επιθυμία, ο πόθος για ζωή, είναι τόσο ισχυρά στο ζώο, όσο είναι και στον άνθρωπο. Στον άνθρωπο μεγαλύτερη είναι η κατανόηση . Όσο περισσότερο κατανοεί, τόσο λιγότερο ποθεί. Αυτό είναι λογικό, και –επιπλέον– επαληθεύεται από την πραγματικότητα. Η όρεξη για γνώση αφυπνίζεται στα άτομα που εμφανίζονται στα τέλη μιας εξέλιξης, όταν ατονεί το ένστικτο για ζωή. Ο άνθρωπος, του οποίου η ανάγκη είναι η γνώση, είναι σαν την πεταλούδα που σπάζει την χρυσαλίδα για να πεθάνει. Το υγιές, ζωντανό, δυνατό άτομο δεν βλέπει τα πράγματα όπως είναι, επειδή δεν το συμφέρει. Βρίσκεται μέσα σε μια παραίσθηση. Ο Δον Κιχώτης, στον οποίον ο Θερβάντες θέλησε να προσδώσει έναν αρνητικό χαρακτήρα, αποτελεί ένα σύμβολο κατάφασης προς την ζωή. Ο Δον Κιχώτης ζει περισσότερο από όλα τα γνωστικά άτομα που τον περιτριγυρίζουν, ζει περισσότερο και με περισσότερη ένταση από τους άλλους. Το άτομο ή ο λαός, που θέλει να ζήσει, τυλίγεται στα σύννεφα όπως οι αρχαίοι θεοί όταν εμφανίζονταν στους θνητούς. Το ένστικτο τής ζωής χρειάζεται την φαντασία για να επιβεβαιωθεί. Η επιστήμη, τότε, το ένστικτο της κριτικής, το ένστικτο της επαλήθευσης, οφείλει να βρει μια αλήθεια: την ποσότητα ψεύδους που είναι απαραίτητη για την ζωή. Γελάτε;

Pio Baroja, "Ανθολόγιο Στοχασμών", 24grammata.com (μετάφραση Αθανάσιος Τσακνάκης)

-η λέξη δεν του ήταν άγνωστη-

τα ίχνη της μες στα βιβλία

Δεν δυσκολεύτηκε να ξαναβρεί τα ίχνη της μες στα βιβλία του Γκρανπρέ. Το τάνκα ήταν η κλασική φόρμα, η αρχαιότερη κι υψηλότερη, της ιαπωνικής ποιητικής παράδοσης, και η τέχνη του εξασκούνταν αποκλειστικά στην αυτοκρατορική Αυλή. Ήταν ο πρόδρομος του χαϊκού, ο τιμημένος πρόγονος από τον οποίο είχε προέλθει. Συνιστούσε ένα πιο αναπτυγμένο ποίημα, που περιλάμβανε πέντε στίχους αντί για τρεις κι αποτελούνταν από δύο μέρη: το πρώτο, ένα τρίστιχο με δεκαεπτά συλλαβές, δεν ήταν άλλο απ' το παλιό καλό χαϊκού, στο οποίο πρόσθεταν ένα δίστιχο, χωρισμένο σε δύο στίχους των επτά συλλαβών, που ερχόταν σε απάντηση του πρότερου και του ξανάδινε ορμή. Ο Μπιλοντό έμαθε ότι καθεμιά από τις δύο φόρμες είχε ξεχωριστό προορισμό. Η διαφορά από το χαϊκού, ποίημα σύντομο που επικαλούνταν τις αισθήσεις κι ενδιαφερόταν για την παρατήρηση της φύσης, ήταν ότι το τάνκα φιλοδοξούσε να είναι λυρικό, εξαίσιο, περίτεχνο. Είχε για σκοπό του την εξερεύνηση ευγενών θεμάτων κι αισθημάτων όπως ο έρωτας, η μοναξιά, ο θάνατος, κι ήταν ταγμένο στην έκφραση περίπλοκων συγκινήσεων.
Ο Μπιλοντό αναρρίγησε. Πώς να ερμηνεύσει τον υπαινιγμό της Σεγκολέν για το τάνκα; Περιείχε άραγε κάποιο δυσδιάκριτο μήνυμα, κάποια έμμεση έκκληση;

Denis Thériault, "Η Παράξενη Ζωή ενός Μοναχικού Ταχυδρόμου", Χαραμάδα 2015 (μετάφραση Μαρία Χρηστίδου)

με τέτοιες ιδέες στο κεφάλι

Όχι, σίγουρα δε θα τον πάρει ο ύπνος, με τέτοιες ιδέες στο κεφάλι. Σκέφτηκε τότε τα παιδιάτικά του. Θυμήθηκε τη μητέρα του, μια ψηλή και αδύνατη γυναίκα με αντρίκιο πρόσωπο, μεγάλο μέτωπο, που την είχε χάσει από πολύ καιρό. Τούτη η εικόνα τον ηρέμησε και ένιωσε τα νεύρα του να χαλαρώνονται. Ξαναείδε το σπιτάκι του στο Λοζένετς, με την χωριάτικη αυλίτσα του γεμάτη λουλούδια ταπεινά και μερικά αραποσίτια που ξεπετάγονται πάνω από μια κολοκυθιά σκαρφαλωμένη στον πίσω τοίχο. Έτσι όλα του τα περασμένα παρελάσανε μπρος στα μάτια του: πρώτα το πατρικό του σπίτι, ύστερα οι κρυφές συγκεντρώσεις που γίνονταν στο βουνό της Βίτοσα ή στα δωμάτια των συμμαθητών του. Τέλος ήταν όλος εκείνος ο κόσμος που ήταν ένα μ' αυτόν, εκεί όπου μεγάλωσε, που είχε σχηματιστεί, ο κόσμος του κόμματος και της πάλης των τάξεων. Μόλις ερχόταν σ' επαφή μ' αυτόν τον κόσμο, ένιωθε σίγουρος για τον εαυτό του και έτοιμος για κάθε θυσία. Σ' αυτόν τον κόσμο άλλωστε ήσαν περισσότεροι οι νεκροί παρά οι ζωντανοί. Νεκροί πεσμένοι στον αγώνα και που ίσως οι σκιές τους να δεχτούνε και τη δική του τη σκιά αύριο...
Πριν αποκοιμηθεί λυπήθηκε που δεν είχε το ρολόι του μαζί, που τώρα θα σκορπούσε τα τικ-τακ του μέσα στο συρτάρι του αστυνόμου. Λυπόταν που το αποχωρίστηκε, καθώς λυπόταν και για την ανεπανόρθωτη απώλεια των χαρτιών του που τα είχε προμηθευτεί χάρη σε ένα σύντροφο υπάλληλο σε μια δημαρχία.
Το παλιό τούρκικο ρολόι χτυπούσε μία όταν τον πήρε πάλι ο ύπνος.

Емилиян Станев, "Κλέφτης στις Ροδακινιές", Φέξης 1964 (μετάφραση Γαλάτεια Σαράντη)

-ο ήρωας τώρα αρνείται να πεθάνει-

ένα κεραυνοβόλο μοντάζ

Είναι, λοιπόν, απολύτως αναγκαίο να πεθάνουμε γιατί ενόσω βρισκόμαστε στη ζωή δεν έχουμε νόημα και η "γλώσσα" της ζωής μας (με την οποία εκφραζόμαστε κι ως εκ τούτου της δίνουμε τη μεγαλύτερη σημασία) παραμένει ανερμήνευτη: ένα χάος πιθανοτήτων, μια αναζήτηση σχέσεων και σημασιών χωρίς τέλος. Ο θάνατος πραγματοποιεί ένα κεραυνοβόλο μοντάζ της ζωής μας: επιλέγει, δηλαδή, τις αληθινά σημαντικές στιγμές της (που δεν μπορούν, πλέον, ν' αλλοιωθούν από την παρέμβαση άλλων στιγμών, που πιθανώς θα έρχονταν σε αντίθεση με τις πρώτες), και τις βάζει σε σειρά, μετατρέποντας το ατελείωτο, ασταθές και αβέβαιο, άρα γλωσσολογικά μη περιγράψιμο παρόν μας, σε ένα καθαρό, στέρεο και βέβαιο, άρα γλωσσολογικά περιγράψιμο (στο πλαίσιο ακριβώς μιας Γενικής Σημειολογίας) παρελθόν. Χάρη στο θάνατο και μόνο, η ζωή μάς χρησιμεύει για να εκφραστούμε.
Το μοντάζ, λοιπόν, πραγματοποιεί πάνω στο υλικό της ταινίας (το οποίο αποτελείται από πολλά, πολύ μεγάλα ή πολύ μικρά πλάνα-σεκάνς που ισοδυναμούν με ατέλειωτες εκδοχές υποκειμενικών πλάνων) αυτό που ο θάνατος επιτελεί στη ζωή.

Pier Paolo Pasolini, "Ο Κινηματογράφος της Ποίησης", Αιγόκερως 1989 (μετάφραση Βασίλης Μωϋσίδης)