μια χαρά τα λέει ο Καβάφης

Όταν ο Καβάφης έγραφε το ποίημα "Όσο μπορείς", δεν έγραφε το μανιφέστο της ευπρέπειας, όπως μας έλεγε στο γυμνάσιο η φιλόλογος κυρία Γράμμου. Απλώς συμβούλευε τους ανθρώπους να μην εξευτελίζονται και ν' αποφεύγουν όσο μπορούν αυτή την περιβόητη "συνάφεια του κόσμου". Γιατί η συνάφεια του κόσμου, από ένα σημείο και μετά, είναι εξευτελιστική. Όμως η ηθική της ευπρέπειας, έτσι όπως εκφράζεται σήμερα, υπαγορεύει την έκθεση των ατόμων "σε σχέσεις και συναναστροφές". Εκεί έκανε λάθος η κυρία Γράμμου. Πολύς κόσμος συγχέει την ηθική με την πόζα. Εντούτοις, αν θέλουμε να κυριολεκτούμε, το ηθικόν είναι και αγαθόν. Και προσωπικά αδυνατώ να πιστέψω πως κάποιος που ποζάρει έχει αγαθές προθέσεις, αισθήματα ή έστω αυθόρμητο νου. Συνεπώς η πόζα είναι κάτι ελάχιστα ηθικό, με τη θεολογική έννοια του όρου. Επειδή είναι ψεύτικο. Και η ευπρέπεια, δηλαδή η έκθεση σε σχέσεις και συναναστροφές, είναι υποταγή σε έναν ετεροκαθορισμό που εξοντώνει το άτομο και το αφομοιώνει στη μάζα.
Η ηθική της ευπρέπειας λοιπόν, έτσι όπως μας την πλασάρουν ως έτοιμη και σκόπιμη γνώση, θυσιάζει την ειλικρίνεια στην υποκρισία και την ατομική προσωπικότητα στη μαζική σύμβαση του πλήθους. Άρα είναι κάτι εξευτελιστικό, και μια χαρά τα λέει ο Καβάφης.

Μαρία Πετρίτση, "Ο Άνθρωπος που Ήθελε να Γίνει Ευγένιος στη Θέση του Αρανίτση", Bibliothèque 2015