Ο ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος, κατά τη μεταπολίτευση, θα εξακολουθήσει να θεωρείται ο "πόλεμος των τρελών", η κατεξοχήν περίοδος "συλλογικής τρέλας" στην ιστορία της Ισπανίας. Τη δεκαετία του '60 πολλοί ήταν εκείνοι που απέδιδαν τον πόλεμο στην αλλοφροσύνη που κατέβαλε τους Ισπανούς για τρία ολόκληρα χρόνια. Επρόκειτο βεβαίως για μεταφορά, οι συνέπειές της όμως δεν ήταν καθόλου αμελητέες.
Η αντιμετώπιση του Εμφυλίου ως περιόδου συλλογικής τρέλας επιτρέπει την αντίληψη της εξέλιξης και των επιπτώσεών του από μια πολύ διαφορετική οπτική, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το ακανθώδες θέμα των ευθυνών. Στην Ισπανία, όπως και στις περισσότερες χώρες, για το ποινικό δίκαιο η "διατάραξη πνευματικών λειτουργιών" και η "παροδική σύγχυση φρενών" εξασφαλίζει στο δράστη το ακαταλόγιστο. Με άλλα λόγια, αν κάποιος διαπράξει ένα έγκλημα σε κατάσταση διαταραχής πνευματικών λειτουργιών, μόνιμης ή παροδικής, δεν υπέχει ποινική ευθύνη, αφού θεωρείται ότι, αν δεν βρισκόταν υπό την επήρεια της τρέλας, δεν θα το είχε διαπράξει ποτέ.
Έτσι και στην περίπτωση του Εμφυλίου: σαν να είχε πλήξει τη χώρα ολόκληρη μια επιδημία παραφροσύνης, προσβάλλοντας, επί τρία χρόνια, την πλειονότητα του πληθυσμού. Στο τέλος, αυτός ήταν ο μόνος τρόπος κατανόησης της στάσης των Ισπανών όλο αυτό το διάστημα, ίσως επειδή μόνον έτσι ήταν δυνατόν να γίνει αποδεκτή μια τραγωδία παρόμοιων διαστάσεων, η οποία δύσκολα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με αυστηρά ορθολογικά κριτήρια. Παράλληλα, αυτή η ερμηνεία αποδίδει την ευθύνη συλλογικά στην κοινωνία, αφού αποδέχεται ότι όλοι ήταν το ίδιο τρελοί. Από το "όλοι φταίξαμε" περνά στο "κανένας δεν έχει την ευθύνη", αφού κανείς δεν είχε συνείδηση και, κατά συνέπεια, ευθύνη των πράξεών του.
Paloma Aguilar Fernández, "Μνήμη και Λήθη του Ισπανικού Εμφυλίου", Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2005 (μετάφραση Σπύρος Κακουριώτης, Χάρης Παπαγεωργίου)
Η αντιμετώπιση του Εμφυλίου ως περιόδου συλλογικής τρέλας επιτρέπει την αντίληψη της εξέλιξης και των επιπτώσεών του από μια πολύ διαφορετική οπτική, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το ακανθώδες θέμα των ευθυνών. Στην Ισπανία, όπως και στις περισσότερες χώρες, για το ποινικό δίκαιο η "διατάραξη πνευματικών λειτουργιών" και η "παροδική σύγχυση φρενών" εξασφαλίζει στο δράστη το ακαταλόγιστο. Με άλλα λόγια, αν κάποιος διαπράξει ένα έγκλημα σε κατάσταση διαταραχής πνευματικών λειτουργιών, μόνιμης ή παροδικής, δεν υπέχει ποινική ευθύνη, αφού θεωρείται ότι, αν δεν βρισκόταν υπό την επήρεια της τρέλας, δεν θα το είχε διαπράξει ποτέ.
Έτσι και στην περίπτωση του Εμφυλίου: σαν να είχε πλήξει τη χώρα ολόκληρη μια επιδημία παραφροσύνης, προσβάλλοντας, επί τρία χρόνια, την πλειονότητα του πληθυσμού. Στο τέλος, αυτός ήταν ο μόνος τρόπος κατανόησης της στάσης των Ισπανών όλο αυτό το διάστημα, ίσως επειδή μόνον έτσι ήταν δυνατόν να γίνει αποδεκτή μια τραγωδία παρόμοιων διαστάσεων, η οποία δύσκολα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με αυστηρά ορθολογικά κριτήρια. Παράλληλα, αυτή η ερμηνεία αποδίδει την ευθύνη συλλογικά στην κοινωνία, αφού αποδέχεται ότι όλοι ήταν το ίδιο τρελοί. Από το "όλοι φταίξαμε" περνά στο "κανένας δεν έχει την ευθύνη", αφού κανείς δεν είχε συνείδηση και, κατά συνέπεια, ευθύνη των πράξεών του.
Paloma Aguilar Fernández, "Μνήμη και Λήθη του Ισπανικού Εμφυλίου", Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης 2005 (μετάφραση Σπύρος Κακουριώτης, Χάρης Παπαγεωργίου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου