ανάμεσα σε δυο κόσμους

Ποιος αμφισβητεί την εντιμότητα και την ειλικρίνεια των περισσότερων μελών τούτων των κομμάτων; Ποιος αμφισβητεί την αφοσίωσή τους στην επανάσταση ή την «ψυχική ανάταση»; Μα αυτά είναι άστοχα. Μια μηχανή, που δεν δουλεύει επειδή είναι κακώς κατασκευασμένη, είναι εξ ίσου άχρηστη με μια μηχανή, που δεν δουλεύει επειδή ο κατασκευαστής της είναι συνειδητός απατεώνας. Και όλη η ειλικρίνεια, η καλή θέληση και η εντιμότητα δεν κάνουν τον άνθρωπο ούτε κατά ένα χαμόγελο ευτυχέστερον. Είναι καιρός ν’ αντιμετωπίσουμε κατά πρόσωπο τα γεγονότα και να συνειδητοποιήσουμε ότι, σ’ όλους τους ποικίλους μεταρρυθμιστικούς μηχανισμούς μας, «κάπου έχει λασκάρει μια βίδα». Αυτή η γόνιμη μεταφορά της βιομηχανικής εποχής εφαρμόζεται συνήθως στην νευρωτική διαταραχή, και την χρησιμοποιώ στο παρόν πλαίσιο με άγριες προθέσεις. Θέλω να πω ότι η ουτοπία του μεροληπτικού είναι, από ψυχολογική άποψη, ένα φετίχ, δηλαδή, είναι μια απόπειρα ν’ αντικαταστήσουμε το όλον με το μέρος, και να χύσουμε μέσα στο μέρος ολόκληρο το συγκινησιακό περιεχόμενο που ανήκει στο όλον. Όταν ένας άνδρας παίρνει στην κατοχή του το μαντήλι ή την καλτσοδέτα μιας γυναίκας, και συμπεριφέρεται προς το αντικείμενο αυτό με την ίδια ένταση και το ίδιο ενδιαφέρον που θα έδειχνε και προς την κάτοχό του με σάρκα και οστά, το μαντήλι ή η καλτσοδέτα ονομάζονται φετίχ. Αποτολμώ να υποστηρίξω ότι Σοσιαλισμός, Ποτοαπαγόρευση, Αναλογική Αντιπροσώπευση και διάφοροι αφηρημένοι «–ισμοι» είναι τα φετίχ του οπαδού: είναι απόπειρες ν’ αντικαταστήσουμε το όλον μ’ ένα επί μέρους όργανο ή μιαν επί μέρους λειτουργία της κοινότητας. Είναι αναμφίβολα πολύ ευκολότερο να κλέψεις ένα μαντήλι απ’ το να κατακτήσεις μια κοπέλα. Παρόμοια, είναι ευκολότερο να εστιάσεις το ενδιαφέρον σου στη χρήση οινοπνευματωδών ποτών ή στην ιδιοκτησία του μηχανολογικού εξοπλισμού και της γης, παρά στην ολότητα των δραστηριοτήτων μιας κοινότητας. Είναι όντως ευκολότερο, μα είναι μοιραίο, γιατί το αποτέλεσμα του φετιχισμού αυτού είναι πιθανόν ότι η κοπέλα μένει ανέραστη, η δε κοινωνία δεν υφίσταται καμιά θεμελιώδη αλλαγή. Επί πλέον, τα μεταρρυθμιστικά στοιχεία μέσα στην κοινωνία αχρηστεύονται με τον φετιχισμό και δεν συμμετέχουν φυσιολογικά στις δραστηριότητες της κοινότητας, και παραμένουν άχρηστοι – στην καλύτερη περίπτωση, περιπλανιούνται ανάμεσα σε δυο κόσμους, «έναν νεκρό, και τον άλλον ανήμπορο να γεννηθεί».

Lewis Mumford, «Η Ιστορία των Ουτοπιών», Νησίδες 1998, (μετάφραση Βασίλης Τομανάς)