Αλλά "τι σημαίνει διαφωτίζω;", αναρωτιούνται οι άνθρωποι του 18ου αιώνα μέσω του Μόζες Μέντελσον. Σε ένα διάσημο κείμενο, που εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1784, ένα από τα ωραιότερα που παρουσίασαν οι διανοητές της εποχής του, ο Καντ θα δώσει μέσα σε λίγες σελίδες, στις οποίες θα επανερχόμαστε πάντα, τον ακριβέστερο και πιστότερο στο πνεύμα των φιλοσόφων, ορισμό του Διαφωτισμού: "Διαφωτισμός είναι η έξοδος του αθρώπου από την ανωριμότητά του για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Ανώριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρ΄'ιζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. [...] Sapere aude! Έχε θάρρος να μεταχειρίζεσαι τον δικό σου νου: τούτο είναι το έμβλημα του Διαφωτισμού". Η έκκληση του Καντ για την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά της ιστορίας και της θρησκείας είναι συνέπεια της αντίληψης του ότι ο Διαφωτισμός αποτελεί μια δυναμική διαδικασία, μια συνεχή πορεία προς μία όλο και πιο προωθημένη αυτό-χειραφέτηση. Αυτή η αισιόδοξη θεώρηση της ιστορίας βασίζεται στην ιδέα του πρωτείου των δικαιωμάτων του ανθρώπου: υπό την επιρροή του Ρουσσώ, ο Καντ αρχίζει να αντιλαμβάνεται την ελευθερία ως τη βασική αρχή της ηθικής και η θεωρεία του κοινωνικού συμβολαίου του φαίνερται πλέον ως η μόνη πολιτική φιλοσοφίς που συμφωνεί με αυτή την αντίληψη της ηθικής. Ο Καντ αναγνώρισε το χρέος του προς τον Ρουσσώ: "Ο Ρουσσώ διέλυσε τις αυταπάτες μου [...]. Μαθαίνω να τιμώ του ανθρώπους και θα ήμουν πιο άχρηστος από έναν απλό εργάτη, αν δεν πίστευα ότι αυτό το αντικείμενο μελέτης μπορεί να δώσει σε όλα τα υπόλοιπα μιαν αξία που συνίσταται στο εξής: να αναδείξει τα δικαιώματα της ανθρωπότητας". Θεωρούσε τον συγγραφέα του Contrat social τον Νεύτωνα της ηθικής: "Ο Ρουσσώ, πρώτος από όλους, ανακάλυψε πίσω από την ποικιλία των συμβατικώς ανθρώπινων μορφών, τη φύση του ανθρώπου στα βάθη όπου ήταν κρυμμένη".
Zeev Sternhell, "Ο Αντι-Διαφωτισμος", Πόλις 2009 (μετάφραση Άννα Καρακατσούλη)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου